Orduan hasi gara bueltaka haren inguruan geundenok eta, hizketa eta hizketa, zehaztu egin dugu zer dugun mendekotasuneko pertsonaren kontra.
Adibidetxo batekin azalduko dut nire iritzia eta kontrako batua, orain arteko emaitza 8 alde eta 2 kontra uzten duena:
Bizar luzea duen pertsona bizar luzeko pertsona da (baita bizar luzea ere, baina hemen ez zaigu sinekdokea inporta), baina bizarra duen pertsona ez da bizarreko pertsona (hitzeko pertsona salbuspena dela iruditzen zait, hizduna beharko luke), bizardun pertsona edo pertsona bizarduna baizik. Ildo horretan, mendetasun handia duen pertsona mendetasun handiko pertsona izango da, baina mendetasuna duen pertsona ez da mendetasuneko pertsona izango, baizik eta mendetasundun pertsona edo pertsona mendetasunduna.
Baina, merezi al du mendetasundun pertsona bezalakoetan sartzea, mendeko pertsona edukita?
Besoak astinduz hitz egin duen gizonak eta biok ez dugu uste. Izan ere, pertsona libreak ez dio bere buruari askatasundun pertsona esaten (askatasuneko pertsona ere ez, jakina).
Xabier
6 comments:
Kezka hori banuen, esan bezala, baina, hala eta guztiz ere, ez naiz hain ezkor.
Salbuespentzat jo duzu "hitzeko pertsona", eta, beharbada, salbuespen da. Ez diogu balio erabakigarririk emango; ez alde, ez kontra.
Gure kasuan, nik uste, lehenik epaitu behar den gauza zera da, ea "mendetasun" horrek ongi hartzen duen "mendetasunean" kasua; eta ni uste dut baietz, ongi hartzen duela. (Kontrakoa uste baduzue, mesedez, esan). Puntu horretan baiezkoan bagaude, hau da bigarrena: ea pasa gaitezkeen "-ean den X" horretatik "-eko X" esatera.
Har dezagun “itzaleko”, adibidez. Interneten ikusi dudanez (adibide bila joanda, buruak baino askoz gehiago ematen du), honelakoak aurki ditzakegu:
a) “itzaleko landare” modukoak. Itzalean egoten direnak, edo itzalean eduki beharrekoak.
b) “itzaleko langile”. Esango nuke ‘nabarmentzen ez dena, bere burua asko agertzen ez duena’ esan nahi duela. Ildo horretan koka dezakegu “Itzaleko heroiak omentzen dituen liburua”, adibidez.
c) “itzaleko legelari”, “itzaleko idazle”… Kasu polita! Begira pasarte honi: “Hitzaletik.
Hernanitik. Proiekturik berriena. 0. alea. Herritik abiatutako poesia. Herritarrek egina. Herrirako. Itzaleko egileak. Tiraderetatik ateratako testuak kaleratzeko ahalegina”. Esango nuke b) puntuko zentzu bera duela hor “itzaleko” horrek. Baina besterik ere izan dezake: ‘itzaldun’, ‘ospeko/ospetsu’, oso nabarmena dena “itzal handiko” esatean. Horixe gertatzen da “itzaleko legelari” kasuan ere; zehazkiago esanda, “aitortutako itzaleko legelari” ageri da, horrela itzuli baitute zenbait tokitan “juristas de reconocida competencia”. Bide batez, esango dizuet gure lege-itzulpen baterako “gaitasun-sonaren jabe diren legelariak” asmatu zigula Juan Garziak, nire ustez oso egoki.
Horiek horrela, ezinezko ikusten duzue “mendetasuneko pertsona” esatea mendetasunean denari? Aitortzen dut beharbada beste eskemara aldatzen garela ('-dun' esanahikora alegia) “mendetasun handiko” esatean. Baina konplexuak dira kontuok, eta, "mendetasunean da" esatea zilegi bada, zergatik ez esan, “mendetasun handia du” ez ezik, “mendetasun handian da” ere?
Eskerrik asko, ekarpenagatik, zuri eta besoak harrotuz mintzo den lagunari. Baina, aizue… itzaleko botoak balio al du? ;—)
Patxi
Barkatu, orain konturatu naiz kontrako bigarren botoa Eloik eman duela, eta ez itzalean dagoen inork...
Kontuak kontu, beste adibide bat aurkitu dut: "mendetasuna duten pertsonak" ageri da http://tinyurl.com/y3668g orrian.
Patxi
Kaixo Patxi:
Zuk esandako "mendetasunean dagoen pertsona" logikari erreparatu gabe nengoen ni.
Ados nago zurekin salto hori hain handia ez den horretan. Egia, horrek bide gramatikala ematen dio "mendetasuneko pertsona"ri, eta hori ez nuen nik aintzat hartu.
Egia esan zalantzak eragiten dizkit "ospeko" horrek, "ospea duena" baita, eta egina baitu bide hori, ospea duenetik ospean dagoenera, eta hortik ospekora (ez, ordea, "itzaleko"k, itzalean dagoena baita, eta ez itzala duena: itzaleko idazlea negroa izango da, ez itzala/fama duena, ez?).
Zureak irakurri eta gero, ni ere ez naiz atzo bezain ezkorra, baina ez dut nire botua aldatuko (oraingoz, baina martxa honetan...), iruditzen baitzait "mendeko pertsona"k bide zuzenagoa duela "mendean dagoen pertsona"tik, "mendetasuneko pertsonak" egiten duena baino, eta "mendeko"k duen ikutu negatiboa duela "mendetasunean dagoena"k ere.
Eskerrik asko zure erantzun interesgarri bezain argigarriarengatik.
Xabier
Oso ona da "itzaleko idazle" hori. Ni ere bat nator zurekin: Atxaga, adibidez, idazle itzaltsua dela esango nuke, eta ez itzaleko idazlea. Itzaletik itzalean atera zena, berriz, itzaltsua eta neurri batean itzalekoa, ez?
Bestea ere oso ona: "aitortutako itzaleko jurista" irakurrita, zenbatek ulertuko lukete hor esan nahi dena?
Gure hariari dagokionez, pozten naiz batzuei behintzat ez zaizuelako deseroso gertatzen "mendeko pertsona". Niri oraindik deseroso gertatzen zait, nahiz eta eragozpenak ikusi esku artean darabilgun beste aukerari ere.
Hiztegi Batuan -tasun atzizkia duten hitz guztiak bildu ditut (700 eta gehiago). Badira benetan kuriosoak: baliotasun, behartasun, benetasun...
Norbaitek zerrenda nahi badu, esan.
Gaurko Berrian:
http://www.berria.info/testua_ikusi.php?saila=harian&data=2006-11-22&orria=017&kont=005
- «Menpeko diren pertsonen tratamendua lehen aldiz sartu da, eta garrantzitsua izango da gerora begira»
- Hain zuzen ere, menpeko pertsonek elbarriek dituzten kenkari berdinak eskuratzeko aukera izango dute herrialde horretan.
Kaixo Patxi:
-tasun atzizkia duten hitzen zerrenda hori hartuko nizuke nik. Izan ere, oraintxe "Obligatoriedad" soila daukat ordenadorean. Tradose-ek "derrigortasuna" ematen dit, baina hiztegi batuak ez du ontzat ematen.
Xabier
Post a Comment