EIMAren ortotipografiaz

Nafarroako Gobernuko Aldizkari Ofizialeko itzultzaileen taldearen izenean idazten dizuet, zeuen iritzia bildu nahian geure lanean sortu zaizkigun zalantza batzuei buruz, guztiok Administrazioaren alor beretsuetan ari garela kontuan hartuz eta “batasun”era ahalik eta gehien hurbiltzeko asmoz. Zehazki, jarraian aipatzen dizkizuegun lau kasu hauetan zer iritzi duzuen edo praktikan nola jokatzen duzuen jakin nahi genuke:

1. Berriki argitaratu den Letra larriak erabiltzeko irizpideak lanean, besteak beste, hizpide dute kontseilariak/sailburuak izendatzeko modua. Honela diote lanaren egileek: Kulturako sailburua idaztea zuzena da (Miren Azkarate Eusko Jaurlaritzako Kulturako sailburua da), kultura-sailburua idaztea ere zuzena da (Miren Azkarate kultura-sailburuak adierazi du...). Ez da idazkera egokia, ordea *Kultura-sailburua forma, ezta *Kultura sailburua ere (ez baita aposizioa; alegia, ez da hau: Kultura izena duen sailburua).

Horri jarraikiz, gu behinik behin oker ari gara gure kontseilari batzuk aipatzen ditugunean: Hezkuntza kontseilaria, Osasun kontseilaria, Ekonomia eta Ogasun kontseilaria… (aipatutako irizpidea aplikatuz gero, Hezkuntzako kontseilaria, Osasuneko kontseilaria, Ekonomia eta Ogasuneko kontseilaria… egin beharko genituzke).

Jakin nahi genuke zuek ere kontseilariak/sailburuak/diputatuak/aldunak… aipatzen dituzuenean, EIMAko adituekin bat zatozten eta, hala ez bada, hemendik aurrera haien iritzia kontuan hartzeko asmoa ote duzuen.

2. EIMAren lan horretan berean, zeharka esaten digute (hala ulertu dugu) zergen izenak ere letra xehez idatzi beharko genituzkeela, “Frantziako testu ofizialetan edo katalanezko testu ofizialetan” egiten den moduan (eta Espainian ez bezala).

Gu prest gaude oraingo geure praktika aldatu eta irizpide horri jarraitzeko, baina jakin nahi genuke zeuen erakundeetan nola egiten duzuen.

3. Beste alor batera pasatuta, lanpostuen zerrendetan (administraziokoetan zein kanpokoetan, hitzarmen kolektibo batzuetan, esate baterako), gaztelaniaz “mozo” izenekoa agertzen zaigu (“mozo”, “mozo especializado”, “mozo taller”, “mozo carga y descarga”…). Izen horren ordaina ematerakoan, “morroi” eta “mutil” hautatu ditugu gehienetan, baina ohartu gara ez direla sobera egokiak biak “gizonezkoei” besterik ez dagozkielako. Hori dela eta, beste baten bila gabiltza. Orain “sehi” erabiltzeko proposamena sartu da gure taldekideon eztabaida-plazan. Euskaltermeko fitxa batzuetan ageri da “sehi”, baina zuen iritzia jakin nahiko genuke, nahiz eta jakin arlo honetan bereziki zaila dela batasuna lortzea, administrazio bakoitzean lanpostuak modu arbitrario samarrean izendatzen direlako.

4. Eta bukatzeko, beste izen bat ordaina ematen zaila: “adjunto”. Gurean, lanpostuen zerrendako izen batzuetan eta bestelakoetan ageri zaigu: “médico adjunto”; “adjunto al presidente-coordinador del tribunal”; “director adjunto”; “adjunto al gerente”; “veterinario adjunto”… Euskaltermen begiratuz gero, honako aukera hauek aurkituko ditugu: alboko, ondoko, laguntzaile, adjuntu… Orain arte “alboko” izan da maizenik hautatu dugun ordaina, baina konbentzimendu handirik gabe. Zuenetan zer egiten duzue honelakoetan?

Azken oharra

Ez dakigu kontsultarako aukeratu dugun bide hau egokia iruditzen zaizuen, eta gerora ere erabiltzeko baliagarria. Zuek esan beharko. Egia da hiztegi guztiak hor ditugula (Orotarikoa, Elhuyar, 3000, Zehazki…), Euskalterm, Itzul eztabaidagunea… baita gutako bakoitzaren web orriak ere. Horiek denak begiratzen ditugu (Gipuzkoako web gunea gertatzen zaigu deserosoena bilaketak egiteko, ez baitakigu nola egin gaztelaniazko eta euskarazko testuak pantaila berean elkarren ondoan izateko), baina zenbaitetan hiztegien artean adostasunik ez, eta gure praktikan ere, itxuraz, koherentzia falta izaten denez (gutako bakoitzaren itzulpenak ikusita, itzulgai berari hainbat modutan emandako ordainak frankotan…), pentsatzen dugu hiztegiek eta Euskaltzaindiak (edo alderantziz) behin betiko erantzuna eman bitartean, geure behin-behineko erabakien berri elkarri honela ematea lagungarria izan daitekeela, kasuan kasuko ordaina hobeki asmatzeko, eta erabaki horrek aurrera egiteko berme sendoagoa izateko edo, besterik ez bada, erabiltzen dugun aldiro konbentzimendu handixeagoarekin aritzeko.

Gure aldetik, behinik behin, prest gaituzue aldian-aldian hartzen ditugun erabaki horiek zuekin partekatzeko. Inoiz halakorik nahi izanez gero, lasai jo dezakezue gurera eta gustu handiz eginen dizuegu kasu.

Hartu agur bero bat Iruñetik.

Xabier Olarra, Mikel Taberna

Publizitate leloa dela eta

Iñakik botatakoen artean, bi proposamen hautatu ditut. Bietan aldaketatxo bat egin dut: lehendabizikoan, irudimena galdegai bihurtu dut (beharrezko iruditu zait, gaztelaniazko leloaren zentzua ikusita) eta puxtarri hitza aukeratu dut (gehiago gustatu zait); bigarrenean, aldiz, lehen esaldia toki batetik eta bigarrena beste batetik hartu dut.

1) Irudimenarekin bakarrik egin dezakezu mundu bat puxtarri batetik
Ez utzi inoiz jolasteari

2) Zeuk bakarrik egiten duzu mundu bat jolas bakoitzetik
Ez utzi inoiz irudimena erabiltzeari

Kopuru mugak eta tarteak

Joan den osteguneko saioan esan genituenekin, ondorio hauek atera ditut nik (behar diren zuzenketa guztiak egin):

1) Anbiguotasuna gertatzen da, zenbaitetan, kopuruen muga batzuk aipatzean. Halako kasuetan, badirudi nolabaiteko jakintza partekatu bati esker ulertzen ditugula gauzak alde batera edo bestera. Esate baterako, “mayores de 18 años” esatean ez dugu dudarik egiten hemezortzi urtekoak ere multzo horretan sarturik daudela. Aldiz, “0-3 años" etapan, hezkuntzan, ez dira sartzen hiru urte beteak dituztenak.

2) Anbiguotasuna gorabehera, itzulpenaz den bezanbatean, ez dugu uste itzultzaileari dagokionik halako gauzak esplizitatzea. Beraz, "18 urtetik gorakoak" (edo baliokideren bat) esango dugu aurreko puntuko lehen kasuan, eta bigarrenean ez zaigu bururatuko “0-2 urtekoak” itzultzea.

3) Formulazio guztiz esplizituak ere erabiltzen dira zenbaitetan (sena nahikoa ez delako halako kasuetan, edo gauza horiei buruzko jakintza hain finkatua ez dagoelako, edo... testugileak badaezpada gauzak guztiz zehaztuta uztea erabaki duelako). Esate baterako, “Tener reconocido un grado de minusvalía del 33% o superior" irakur dezakegu arau batean. Halakoetan, jakina, guztiz esplizituak izango gara itzultzeko orduan ere.

4) Hortik aurrera, estiloari buruzko oharren bat edo beste egin liteke. Esate baterako, “tener más de 23 años” itzuli bahar badugu, “23 urte baino gehiago izatea” aukera bezain natural edo naturalago (!!!) gertatzen zaigu, euskaraz, “23 urte edo gehiago izatea”.

5) Askotan muga zehatzak aipatzen dira, baina beste batzuetan ez dira nahitaez hitzez hitz hartu beharrik ere: “más de 1.000 personas” esaten denean, seguruenik inork ez dezake ziurtatu 998 baino gehiago direla... Halakoetan, gutxi gorabehera hitz egin dezakegu, eta, adibidez, “1.000 lagun inguru” esan.

6) Beste lantxo baterako utziko ditugu zenbait kontsiderazio gramatikal: “20 eta 30 bitarte” edo “20tik 30era bitarte”, “2 hilabete arteko epea” edo “2 hilabeterainoko epea” eta beste.

Patxi

Kafe etenean hitz egindakoak

Denon jakina da mintegiko kafe etenean argitara ateratzen direla hainbat hizketa gai (informalak), mintegi saioan bertan (formalak) ateratzen ez direnak. Eta normala da hori. Hona hemen gaur ateratako bi kontu, denon jakinerako eta mintegi jardunaren hobe beharrez:

1) Paper kopurua murrizteko proposamena

Mintegiaren aurretik hainbat material idatzi banatu ohi da, denon aztergai. Gaur zenbat lagun izan garen (26 lankide, oker ez banago) ikusirik, kalkulu hau egin dut: 26 mintegikide X 18 orri = 468 orri.

Ikusirik saio bakar batean sor daitekeen paper gastu ikaragarria, komenigarria da, adibidez, aztergai izateko testu laburragoak bidaltzea (gainera, askotan ez dugu astirik testu osoaren azterketa bukatzeko).

2) Eredu positibo gehiago bilatzen ahalegintzea

Gure joera nagusia izaten da nola ez den egin behar bilatzea. Hori ondo dago, akatsetatik ikasten laguntzen baitugu.

Baina horrekin batera, egoki da eta zuzen (eta ona ere bai) nola egin daitekeen (eredu positiboak) bilatzea: estiloan, sintaxian, terminologian... Nolabait esanda, kamisetari buelta ematea besterik ez du eskatzen horrek.

San Jeronimoren gamelua, antologiarako

Joan den asteartean San Jeronimo eguna mahaiaren inguruan ospatzera eseri ginela-eta, hona ekarri dut San Jeronimo itzultzaileen "aitari" harrapatutakoa, itzulpen antologiarako balio duena.

Egia esateko, kontu barregarri samarra da. Latzena da mendebaldeko zibilizazioaren historian zabalkunde itzela izan duela itzulpen oker horrek (kristau Itun Berrian aipatua).

Testua kasualitatez aurkitu dut, eta Argentinako itzultzaile elkargo baten berripaper batetik hartu dut:

Otra derivación religiosa, aunque relacionada con las vicisitudes de la traducción, explica la existencia de una línea famosa (pero algo desconcertante, si uno lo medita un poco), del Nuevo Testamento: "Es más fácil que un camello pase por el ojo de una aguja, a que un rico entre al Reino de los Cielos". Al parecer, Jesús no quería llevar el símil a un punto tan extremo cuando escogió la palabra kamelos. Pero San Jerónimo, el traductor del texto se dejó llevar por el mensaje de la "imposibilidad" e interpretó kamelos como camello, cuando, en realidad, en griego kamelos es una soga gruesa con la que se amarran los barcos a los muelles. Mucho más coherente, ¿no es cierto?