"En el plazo de cuanto antes"

Oso esaldi polita entzun nuen lehengo egunean umorezko telesail batean: izenburuko "en el plazo de cuanto antes" hori, alegia. Nekez aurki nezake etiketa-hitzak erabiltzeko joeraren agerpen —edo karikatura— hoberik. Uste dut adibide horrexekin azalduko dudala kontua hemendik aurrera: laster ez dugu "cuanto antes" modukorik esango, baizik eta "en el plazo de cuanto antes"... Nik bezalatsuko irudipenena izan ote du telesaileko gidoigileak ere, ala kasualitate hutsa izan ote da? Auskalo.

Ohar bat baneukan horri buruz aurtengo otsailean egina, eta hemen jarriko dut (pixka bat moldatuta, ilun zegoen eta). Eta esango dizuet, bide batez, etiketa esaten dudan tokian erabiltzeko hitz hoberik ez zaidala bururatzen, nahiz izango den, seguru. Hona oharra:

Aldia, data eta etiketak. “Abereek irten behar duten data baino 30 egun lehenagoko aldian gutxienez, ardien marranta-sukar edo mingain urdinaren kasu bat ere ez egotea”. Gaztelaniaz, “en los 30 días anteriores al traslado”. Bitxia gertatu zait euskaraz etiketa-hitza jartzeko ahalegin hori, gaztelaniak aski tipikoa duena (eta esaldi horretan, hain zuzen, gaztelaniaz ageri ez dena eta euskaraz bai!). Alegia, behin esango gaztelaniaz “en los 30 día anteriores a”, eta ez “en un plazo/periodo de 30 días anterior a”..., eta guk... aldi sartu! Zergatik esan behar dugu “30 egun lehenagoko aldian”, esan badaiteke “30 egun lehenago”?. Eta, horri kateaturik, “irten behar duten data baino...”, esan daitekeenean “irten baino...”. [2008ko otsaila]

Etiketa gisa erabilirik ikusten ditudan beste hitz batzuk dira régimen eta procedimiento, esate baterako. Eskertuko nizueke gehiagoren berri ematea.

• Vivir en régimen de alquiler conlleva un 150% más de gastos que residir en vivienda propia...
• 30.000 euros en régimen de ayudas para las explotaciones dedicadas a la cunicultura

• Es su objeto la provisión por el procedimiento de concurso oposición libre de tres plazas de...
• Bases para cubrir, por el procedimiento de concurso-oposición, promoción interna, tres plazas de administrativo...

Itzulpenari begira, nire iritzian, halako hitzak ez dira benetako terminotzat hartu behar (nahiz beste testuinguru batzuetan izan daitezkeen termino), eta, ondorioz, ez dago zertan euskarazko hitz batekin ordaindurik. Absurdua litzateke, esate baterako, "alokairu-araubidean bizi" edo "alokairu-erregimenean bizi" esatea "alokairuan bizi" esan beharrean. Era berean, "lehiaketa-oposizio bidez (lanpostuak bete)" esango nuke beti, eta ez "lehiaketa-oposizioko prozeduraren bidez" (horra hor beste -ko/-ren zalantza bat, guztiz... ustela?).

Pixka bat urrutiago joanik, mintegian behin aipatu genuen "por importe de" esapidea ere ez ote da sail horretan sartu beharrekoa, edo hurbilekoa? Ez ote da importe hori beste etiketa bat, besterik gabe?

• La Conselleria de Educación ha convocado ayudas por importe de 250.000 euros dirigidas a las universidades públicas.

Garbi dago euskaraz "250.000 euroren laguntzak" esaten dugula hori, eta garbi dago, orobat, kale itsu batean sartzen garela zenbaitetan halakoak hitzez hitz itzuli nahian hasiz gero: "25.000 euroren zenbatekoko laguntzak" (!?), "25.000 euroren zenbatekoz" (???).

Zer deritzozue?

Data nola adierazi

Joan den mintegian, Fernando Reyk, pantailan Euskaltzaindiaren 37. araua zuela, ”2008ko maiatzak 20” bezalakoak aposizioan jarri daitezkeela azaldu zuen. Hona araua:

Data adierazteko orduan, hortaz, forma hauek erabil bitez:

Durango(n), 1995eko martxoaren 7a(n), aukeran utziz inesiboaren marka.
1995/03/07; 1995-03-27; 1995/III/07; 1995-III-27; 1993-11-23ko bilera agiriak dioenez...

Urtarrilak 20 bezalakoak ere erabil daitezke, baina aposizioan: gaur, urtarrilak 20 bezalakoetan

Hori Euskaltzaindiak arau guztiekin egin ohi duen laburpena da. Hala ere, ez naiz ni ondorio honetara iristen:

Urtarrilak 20 bezalakoak ere erabil daitezke, baina aposizioan BAKARRIK:
gaur, urtarrilak 20 bezalakoetan.

Nire ustez, forma hori, aposizioan ez ezik, ontzat eman behar da data hutsa adierazteko, GAOn agertzen den bezala, edo gutun batean, amaieran jartzen den bezala:

Andere hori:
……………………….
………………………..
Adeitasunez,
………………………
Donostia, 2008ko maiatzak 10.

Izan ere, Euskaltzaindiaren arauak dio forma hori “2008ko maiatzak 10 dituela” dela, eta adibide horretan ez da beste ezer.

“2008ko maiatzak 10ean” gaizki dago; “2008ko maiatzak 10”, berriz, ongi. Horra 37. arauak dioena eta ez gehiago.

---
Xabier Andonegi

'Lexikoa atzo eta gaur' (LAG) tresna jarri du EHUk

Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuak aplikazio berri bat jarri du sarean, LAG (Lexikoa atzo eta gaur), Ereduzko prosa gaur corpuseko hitz-zerrenda baliatuta. Dagoeneko oso ezaguna dugu gehientsuenok Ereduzko prosa gaur edo EPG, baina ez hainbeste, seguruenik, horren inguruan eskaintzen ari diren beste zerbitzu batzuk.

Duela hilabete batzuk, Egungo euskararen hiztegia aplikazioa jarri zuten (ez dago osorik; oraingoz, F, G eta H letrak). Zerrendaturik ageri dira, hor, EPG korpuseko hitzak, ondoan jartzen duela Hiztegi Batuan sartua dagoen edo ez hitz bakoitza, eta adibide guztiak ikus daitezke.

Orain, LAG aplikazioarekin, tradizioarekin alderatuta hitz jakin bat goraka ala beheraka doan adierazten da zenbaki bitartez. Jarraibide zehatzak, hemen.